Orta gerilimden beslenen trafoların trafo kaybı miktarlarının ve bedelinin nasıl hesaplandığına dair bir örnek vermeye çalıştım.

01.06.2011 tarihli 27951 sayılı Resmi Gazete'de Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği Uyarınca; Kayıp Katsayıları Hesaplama Metodolojisine İlişkin Usul ve Esaslar yayınlanmıştır. 28.05.2013 tarihli ve 28660 sayılı EPDK Kurul Kararı ile Usul ve Esaslara ait Ek-2 dokümanı değiştirilmiştir.

İlgili yönetmelik özel trafolu müşterilerde trafo kaybının hesap yöntemini ortaya koymaktadır. Buna göre ilgili metodolojide  genleşmeli ve hermetik tip trafolara ait kayıplar boşta ve yükte kayıplar olmak üzere 15 kV ve 33 kV Orta Gerilim (OG) seviyelerinde ele alınmış ve bir tablo halinde verilmiştir. Bu tabloya göre nominal gücü min. 50 kVA ve max.1600 kVA olan OG'den beslenen trafolar yer almaktadır.

Nominal Transformatör Gücü ( Pn)
İşletme Gerilimi
Boşta Kayıplar (Pb)
Yükte Kayıplar (Pcu)
kVA
kV
kW
kW
50
15
0,19
1,10
33
0,23
1,25
100
15
0,32
1,75
33
0,38
1,95
160
15
0,46
2,35
33
0,52
2,55
250
15
0,65
3,25
33
0,78
3,50
400
15
0,93
4,60
33
1,12
4,90
630
15
1,30
6,50
33
1,45
6,65
800
15
1,50
8,50
33
1,75
8,70
1.000
15
1,70
10,50
33
2,00
10,50
1.250
15
2,10
13,00
33
2,25
13,00
1.600
15
2,60
17,00
33
2,80
17,00

Hesap yöntemine gelince Usul ve Esaslar'da eğer trafo sadece çekiş yönünde ise faturada oluşan trafo kaybına ait formül aşağıda yer almaktadır.

{K_c}  : Çekiş yönünde kayıp

{P_b}  : Trafo boşta kaybı ( tablodan bakılır)

{P_{Cu}}  : Trafo bakır kaybı ( tablodan bakılır)

{E_c}  : Trafodan aktarılan aylık enerji miktarı (kWh)

{T_c} : Aylık saat miktarı (h) ( 3 zamanlı tarifede gündüz, puant, gece saatlerine göre ayrı hesaplanır)

{P_n}  : Nominal trafo gücü (kVA)

\cos \phi  = 0.95 alınacak. Usul ve Esaslarda belirtilen değerdir.

{K_c} = \left[ {{P_b} + {P_{Cu}}{{\left( {\frac{{{E_c}}}{{{T_c}{P_n}\cos \phi }}} \right)}^2}} \right]{T_c}

Öncelikle  {T_c}  değerleri tarifeli zaman dilimlerine göre hesaplanırsa;

Gündüz tarifesi 06:00-17:00 saatlerini kapsadığından günlük 11 saatlik bir ölçüm olacaktır.  Son okuma tarihi ve ilk okuma tarihi arası farktan gün hesaplanır. Diyelimki sayacınız 31 Ocak ve 27 Şubat arasında okunsun. Bu değer 28 gün x 11=308 saat olacaktır. 308 değeri gündüz oluşan {T_c} zamanını ifade eder.

Trafo 250 kVA ve 33 kV seviyesinden bağlı OG abonesi olsun.
28 günde gündüz 50 kWh tüketildiği varsayılırsa (sayaçtan son ve ilk endeks arası fark) faturada oluşan trafo kaybı tüketim değeri - 250 kVA trafo için küçük bir tüketim olsun.

{{P_b}}  = 0.78 (tablodan)

{{P_{Cu}}}  =3.5 (tablodan)

{{E_c}}=50 kWh olsun (308 saatte tüketilen enerji = iki endeks arası fark) NOT: Endeks hesaplarında ölçüm alınan noktaya bağlı olarak akım, gerilim trafo çarpanlarına dikkat edilmelidir.

{{P_n}} =250 kVA (Nominal Trafo Gücü)

{\cos \phi } =0.95 (Usul Esaslar'dan gelen değer)

{T_c} =308 saat

{K_c} = \left[ {0,78 + 3,5{{\left( {\frac{{50}}{{308x250x0,95}}} \right)}^2}} \right].308

Buradan: {K_c} = 240,24 kWh elde edilir. Gündüz tarifesi birim fiyatı ile çarpılarak trafo kaybı gündüz kısmına ait değer hesaplanabilir.

Buradan görüldüğü gibi aylık 50 kWh gündüz tüketimi yaklaşık 240 kWh trafo kaybı oluşturmaktadır.

Örnek olarak 28 günlük gündüz çekilen enerjiyi arttıralım. 250 kVA trafodan saatte 160 kW çekilsin ve 28 gün x 11 (gündüz saati)=308 saat tüketim olur. 160 kW x 308 saat =49280 kWh = 28 günlük gündüz tüketimi olsun

Aynı formülü uygularsak trafo kaybı değeri:

{K_c} = \left[ {0,78 + 3,5{{\left( {\frac{{49280}}{{308x250x0,95}}} \right)}^2}} \right].308

{K_c} = 729.490 kWh trafo kaybı oluşur. Bu değer gündüz tarifesi ile çarpılarak gündüz trafo boşta kaybı fiyatı hesaplanır.

Puant zaman 17:00-22:00 olduğundan 5 saatlik bir zaman dilimini kapsar. Puant zamanda saatte 50 kW çekilsin, 5 saatte 5 x 50 kW = 250 kWh ve 28 günde 28 x 250 =7000 kWh = {{E_c}} =sayaçtan okunan endeks farkı olsun.

{{T_c}}=5 x 28 =140 h

Formül uygulanırsa:

{K_c} = \left[ {0,78 + 3,5{{\left( {\frac{{7000}}{{140x250x0,95}}} \right)}^2}} \right].140

{K_c} = 130.917 kWh  trafo boşta kaybı puant zaman için hesaplanır.

Gece trafo kaybının hesabı :
Gece saatleri 22:00-06:00 = 8 saat

28 günde gece çekilen enerji için sayaçtan okunan endeks farkı değeri {{E_c}} =20000 kWh olsun. {T_c} = 28 gün x 8 saat = 224 saat

Formül uygulanırsa:


{K_c} = \left[ {0,78 + 3,5{{\left( {\frac{{20.000}}{{224x250x0,95}}} \right)}^2}} \right].224

{K_c} = 285.523 kWh = gece trafo boşta kaybı

Trafo boşta kaybının fiyatının hesabı için  ( Ocak 2017 1. çeyrek ) için geçerli tarifeler Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu'nun internet sayfasından bulunabilir.

www. epdk.gov.tr sitesinden Elektrik - Kurul Kararları -Elektrik Piyasası Tarife Kurul Kararları

















Açılan menüden tarife tablolarının bulunduğu Karar'a bakılır.




Burada yer alan tablodan örnek olarak tarife tek terimli 3 zamanlı ticarethane olsun. OG özel hat olduğundan tablodan  OG tarafına bakılırsa :

Gündüz= 0,212688 TL
Puant = 0,382026 TL
Gece = 0,0949 TL  olacaktır.

Trafo kayıplarının fiyatı :

729.490 x 0.212688 = 155,15 TL =gündüz trafo kaybı bedeli
130.917x0,382026 = 50.01 TL = puant trafo kaybı bedeli
285.523 x 0.0949 = 27.096 TL gece trafo kaybı bedeli

örnek olarak hesaplanabilir.